Κανάλι YouTube

Είσοδος

πρόλογος - εισαγωγικό σημείωμα

 

Ντοπιολαλιά.

 
Τι είναι η ντοπιολαλιά; Ντοπιολαλιά είναι ο προφορικός κυρίως λόγος των ανθρώπων μιας περιοχής. Με άλλα λόγια, είναι το σύνολο των εκφράσεων και λέξεων, που όλες μαζί δημιουργούν τη γλωσσική ταυτότητα, το γλωσσικό ιδίωμα, την τοπική γλωσσική ιδιομορφία κάθε περιοχής μιας χώρας. 
 

 Η Εθνική Γλώσσα είναι η γλώσσα που ομιλεί ένας λαός. Διάλεκτος είναι η γεωγραφική διαφοροποίηση ευρύτερων περιοχών στη γλώσσα, που αποκλίνει από την κοινή γλώσσα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην γίνεται κατανοητή από κατοίκους άλλων γεωγραφικών περιοχών. Ιδίωμα είναι η μικρότερης εμβέλειας γλωσσική διαφοροποίηση, και μπορεί να γίνεται γενικώς κατανοητή από ομιλητές της κοινής γλώσσας. Η διάλεκτος μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα από ένα ιδιώματα. Με εξαίρεση ορισμένες διαλέκτους (Ποντιακά, Κρητικά, Κυπριακά, Τσακωνικά, Καππαδοκικά και Κατωιταλικά), η Κοινή Νεοελληνική περιλαμβάνει μόνον ιδιώματα. Αυτά χωρίζονται γενικώς σε βόρεια και νότια ιδιώματα. Στην Ήπειρο, λοιπόν, εντοπίζονται βόρεια ιδιώματα, που χαρακτηρίζονται από την προφορά του ο ως ου, του ε ως ι, καθώς και τη σίγηση του ι και του ου.
 
Η Ντοπιολαλιά, όπως και η γλώσσα, αποτελείται κατά κύριο λόγο από λέξεις, δηλ. το Λεξιλόγιο, επίσης τη Γραμματική, η οποία με το πλήθος των διαφορετικών τύπων μιας λέξης δίνει δυνατότητες οριοθέτησης προσώπων, ενεργειών, καταστάσεων εντός τόπου και χρόνου, και τέλος το Συντακτικό, το οποίο παρατάσσει στη σωστή σειρά τις λέξεις.
 
Τι εκφράζει; Όπως και η γλώσσα, εκφράζει τη σκέψη, δηλαδή νοήματα αλλά και συναισθήματα και πάθη. Η γλώσσα εκφράζει λεκτικά την ψυχή του ανθρώπου, και κατ’ επέκταση την Παιδεία, τον πολιτισμό, τη νοοτροπία ενός λαού. Πέρα από την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων, ατομικά ή ως σύνολο, η ντοπιολαλιά εκφράζει και τη σχέση τους έναντι προσώπων, πραγμάτων, καταστάσεων, γεγονότων. Έτσι, η χρήση της ντοπιολαλιάς φανερώνει την επιθυμία κάποιου ομιλητή να συμμετέχει στο πολιτιστικό σύνολο που αποτελούν οι συμπατριώτες του, με σημείο αναφοράς τον τόπο προέλευσης της ντοπιολαλιάς, αλλά και  την ανάγκη να ανήκει στην κοινή παράδοση του κοινού τόπου μέσα στον χρόνο του παρελθόντος και παρόντος, με τις ανάλογες και ευνόητες διαφοροποιήσεις κάθε εποχής. Η ανάγκη αυτή, δηλαδή η ανάγκη να ανήκει κανείς κάπου, σε κάποια ομάδα, κυρίως σε ένα έθνος, πατρίδα, παράδοση, ιδιαίτερη πατρίδα, τοπική παράδοση, ανάγεται στην έμφυτη ψυχολογική και πνευματική ανάγκη του ανθρώπου για σχέση και επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Η σχέση και επικοινωνία αυτή αναφέρεται τόσο σε ένα πρακτικό επίπεδο οικονομίας και κοινωνικών αναγκών, όσο και σε ένα επίπεδο τέχνης και εθίμων, όπως μουσική, χορός, λατρευτικές εκδηλώσεις κλπ.
 
Η μετοχή κάποιου ανθρώπου σε ορισμένη πολιτισμική παράδοση βρίσκει την απόλυτη πραγμάτωση στο επίπεδο της γλώσσας, καθώς η γλώσσα είναι το πρώτο και βασικότερο στοιχείο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Η ντοπιολαλιά μάλιστα περιέχει ένα βασικό στοιχείο ισότητας. Δεν εφευρέθηκε από κανέναν, αλλά αντιθέτως συνδημιουργήθηκε  ελεύθερα από όλους μαζί και είναι κοινό κτήμα όλων. Όλα αυτά ίσχυαν τουλάχιστον μέχρι τις τελευταίες δεκαετίας.
 
Σήμερα από όλους μας αναγνωρίζεται η βαθμηδόν αυξανόμενη εγκατάλειψη και λήθη του γλωσσικού ιδιώματος, τόσο της γεωγραφικής μας περιφέρειας της Ηπείρου, όσο βέβαια και άλλων περιοχών της Ελλάδος. Οι λόγοι είναι πολλοί. Ο βασικότερος βέβαια είναι οι ραγδαίες κοινωνικές, οικονομικές και δημογραφικές μεταβολές στη χώρα μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, και ιδιαίτερα μετά τη Μεταπολίτευση του 1974. Ως ειδικές αιτίες αναφέρονται η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η αναζήτηση καλύτερων συνθηκών ζωής σε αστικά κέντρα, η οποία οδήγησε σε αισθητή μείωση του πληθυσμού των χωριών ή ακόμη και σε ερήμωση. Στη συνέχεια, η επίδραση του αστικού τρόπου ζωής, άρα και της αστικής γλωσσικής έκφρασης, στους «εσωτερικούς μετανάστες», οι οποίοι μετέφεραν την επίδραση στις αγροτικές περιοχές. Επίσης, η γενίκευση της Εκπαίδευσης και η εύκολη πρόσβαση σε αυτήν από όλους, η οποία αναγκαστικά επιβάλλει το γλωσσικό τρόπο της κοινής εθνικής γλώσσας. Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και η επίδραση της δημοσιογραφικής γλωσσικής έκφρασης μέσω της τηλεόρασης. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, ιδιαίτερα της ψηφιακής, στην παραγωγική διαδικασία είναι μια εξίσου σημαντική αιτία που ωθεί προς τον αφανισμό λέξεις που ομιλούνταν επί εκατοντάδες χρόνια.
 
Το χειρότερο από όλα: Ο σύγχρονος τεχνοκρατικός «πολιτισμός», που βασίζεται στην οικονομία, στην εξοντωτική εργασία, στη διαρκή και περίπου ψυχοπαθολογική προσπάθεια για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κέρδος, καθώς και στη ιδεολογία της αλόγιστης «προόδου» μέσω πιεστικής ανάπτυξης, αφού καταδίκασε την ύπαιθρο σε μαρασμό και ερήμωση, έχει αλλοιώσει τις σχέσεις μεταξύ των συνανθρώπων, και έχει διασπάσει δεσμούς παράδοσης μεταξύ των ιδίων των συμπατριωτών στον ίδιο τόπο, αλλά και την ιστορική συνέχεια της παράδοσης από το παρελθόν στο παρόν.
 
Κι όλα αυτά συμβαίνουν, όταν οι λέξεις αυτές, δηλαδή η ντοπιολαλιά, είναι το συναισθηματικό όχημα που σε κάνει να νιώθεις ένα με τα χρώματα, τις μυρωδιές, τις εικόνες, την ομορφιά του τόπου που σε γέννησε. Πόσες φορές δεν πλημμύρισε κανείς από ένα αίσθημα ζεστασιάς, όταν σε τόπο μακρινό και σε ανύποπτο χρόνο άκουσε μια λέξη ή μια φράση που του θύμισε το χωριό του, τον παππού, τον τόπο και τις ημέρες που πέρασε στη γη που τον ανέθρεψε…
 
Για να μην αποκοπούμε, λοιπόν, από τον τόπο μας και τις ρίζες της παράδοσης, αλλά και για να κρατήσουμε άρρηκτες τις μεταξύ μας σχέσεις, καθώς η παράδοση δημιουργείται από ανθρώπους, ως Σύλλογος Ηπειρωτών Κοζάνης αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε στην ιστοσελίδα μας μια ενότητα με λέξεις και εκφράσεις από την Ήπειρο. Έτσι, ο Σύλλογος μας αναλαμβάνει άτυπα την πρωτοβουλία να συγκεντρώσουμε το δυνατόν περισσότερες ιδιωματικές λέξεις της Ηπείρου, ώστε να συγκροτηθεί ένα πλούσιο Ηπειρωτικό Γλωσσάρι, χρήσιμο σε ειδικούς επιστήμονες γλωσσολόγους. Η πρωτοβουλία μας δεν έχει επιστημονικές φιλοδοξίες. Στόχος μας είναι απλώς η διάσωση, καταγραφή και συγκέντρωση λέξεων, εκφράσεων και γενικώς γλωσσικού πλούτου της Ηπείρου, είτε είναι εν χρήσει ακόμη και σήμερα, είτε πρόκειται για ξεχασμένες λέξεις που δεν χρησιμοποιούνται πλέον. Η προσπάθειά μας βασίζεται στην αγάπη για τον τόπο μας, τα πάτρια μέρη, την ιδιαίτερη πατρίδα μας, την Ήπειρο, και εξαρτάται από τη συνδρομή όλων των Ηπειρωτών, και κυρίως των παλαιοτέρων γενεών.
 
Η πρωτοβουλία αυτή ξεκίνησε την ίδια στιγμή μαζί με μια άλλη εξίσου σημαντική προσπάθεια: την ανάδειξη του Λαογραφικού Υλικού, που είναι αναρτημένο επίσης στην ιστοσελίδα μας. Κατά τη δημιουργία του τμήματος αυτού της ιστοσελίδας νιώσαμε την ανάγκη να κάνουμε γνωστή τη ντοπιολαλιά της Ηπείρου το δυνατόν σε περισσότερους χρήστες. Κάνοντας λοιπόν ερασιτεχνικά και από μεράκι μια πρώτη απλή έρευνα για τη συλλογή των λέξεων της Ηπειρώτικες ντοπιολαλιάς, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν πολλοί πατριώτες, φίλοι και γνωστοί, είτε επιστήμονες και μελετητές, είτε απλοί ερασιτέχνες ερευνητές, που αγαπούν τη Λαογραφία, και έχουν να προσφέρουν πολύ υλικό στην ιστοσελίδα μας, γεγονός που κάνει τη δική μας δουλειά πιο εύκολη αλλά και πιο συναρπαστική.
 
Καθίσταται, λοιπόν, αυτονόητη η προσπάθεια για διάσωση οιονδήποτε παλαιών λέξεων ή φράσεων της Ηπειρώτικης ντοπιολαλιάς που χρησιμοποιούνται και σήμερα στον καθημερινό λόγο, ή είναι γνωστές σε παλαιότερους συμπατριώτες μας, έστω και αν δεν χρησιμοποιούνται πλέον. Σε αυτή την προσπάθεια κάθε  βοήθεια ή παρατήρηση είναι ευπρόσδεκτη. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην διεύθυνση: [email protected] ή χρησιμοποιώντας τη σχετική φόρμα που θα βρείτε στην στήλη “επικοινωνία” της ιστοσελίδας μας. 
 
 
 
 

Your rating: None Average: 5 (1 vote)

Νέα του Συλλόγου